مزیتی فراموش شده در دل کویر، سفره ای که برای دیگران پهن می شود - مجله جهانگیر

در زمانی که کشور با برخی از مسائل اقتصادی دست و پنجه نرم می کند و چرخ واحدها صنعتی به نحو مطلوبی نمی چرخد، منابع طبیعی ثروتی خدادادی و در دسترس برای گره گشایی است.

استانی مانند خراسان جنوبی با ماهیت منحصر به فرد آب و هوایی دارای گونه های مختلفی بوده که با دستان پر مهر خدا در دل کویر نهاده شده تا منبع درآمدی برای جمعیتش به خصوص روستانشینان باشد.

در حال حاضر بیش از هزار و 300 گونه گیاهی در خراسان جنوبی شناخته شده که دارای پتانسیل و مزیت های بالایی هستند. همچنین در تحقیق کارشناسان بیش از 80 گونه گیاهی مزیت دار شناسایی شده که کمتر کسی در استان نسبت به این گیاهان و خواص درمانی آن آگاهی دارد.

ثروتی ناشناخته در کویر

در عصری که سایر کشورها مانند کانادا و اتریش گیاهان دارویی را در فروشگاه های عام به تبلیغ و توزیع می گذارند، ایران و به دنبال آن خراسان جنوبی از این نعمت خدادادی غافل هستند.

بر اساس گزارش های میدانی می توان به این نتیجه دست یافت که بیش از نیمی از مردم خراسان جنوبی از گیاهان دارویی استان شناخت چندانی نداشته و بیش از هزار و 300 گونه را در چند نوع شامل زیره، کلپوره، بو مادران، اسطوخودوس و رازیانه خلاصه می کنند.

گزارش ها حاکی از این است که اکثر شهروندان خراسان جنوبی حتی روستاییان هم بیش از آنچه به خواص گیاهان دارویی اهمیت دهند، داروهای شیمیایی را تسکین دردهایشان می دانند و بعضاً با مصرف خودسرانه، دردی دیگر بر مسائلشان می افزایند.

حال باید اندیشید که ریشه مشکل کجا بوده و چه راهکارهایی می تواند خراسان جنوبی و فراتر از آن، ایران را متوجه سود اقتصادی این ثروت خدادادی کند؟

از این رو ساعتی را پای صحبت های مدیر مجتمع تحقیقات گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی خراسان جنوبی می نشینیم تا از شرایط استان نسبت به داشتن ثروت خدادادی آگاه شویم و راهکارها و مسائل موجود را نیز آنالیز کنیم.

بازارچه گیاهان دارویی نداریم

مدیر مجتمع تحقیقات گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی خراسان جنوبی در گفت و گو با خبرنگاران اظهار داشت: در سه بعد زراعی، باغی و خودرو هزار و 300 گونه داریم که پتانسیل گیاه دارویی دارند.

محسن پویان با بیان اینکه هیچ گیاهی بدون خاصیت وجود ندارد، اظهار کرد: از این تعداد 80 گونه گیاه شناسایی شده که مزیت دار هستند اما خشکسالی های 18 ساله رویش آنها را کاهش داده است.

وی اظهار کرد: متأسفانه در گیاهان خودرو به جز زیره، زعفران و زرشک، تنها پنج درصد از گیاهان دارویی خراسان جنوبی مورد استفاده اقتصادی قرار می گیرد.

پویان علت این امر را نبود کارخانه تولید دارو و بسته بندی گیاهان دارویی در استان دانست و گفت: در خراسان جنوبی مانند اصفهان، بازارچه گیاهان دارویی وجود ندارد.

وی ادامه داد: در این راستا پروژه گیاهان دارویی در جهاد دانشگاهی تعریف شده تا بتوانیم برای ساماندهی گیاهان دارویی و بهره برداری های جدید راهکارهایی را ارائه کنیم.

مزیت های فراموش شده در دل کویر

مدیر مجتمع تحقیقات گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی خراسان جنوبی با بیان اینکه نیاز آبی گیاهان دارویی بسیار کم است، اضافه کرد: خارشتر از جمله گونه هایی بوده که دارای نیاز آبی کم و خواص زیادی است.

وی اضافه کرد: این در حالی است که تنها از دو سال گذشته به سراغ خارشتر رفته ایم در صورتی که باید تاکنون یک کارخانه استحصال مواد مؤثر از این گیاه و داروها فرموله شده از این گیاه را برای صادرات می داشتیم.

پویان با بیان اینکه گونه ای مانند دِرمنه دارای پوشش وسیعی بوده و می تواند در صنایع مختلف مورد استفاده قرار گیرد، اضافه کرد: همچنین گیاهی مانند گز دارویی بوده و می توانیم بسیاری از مواد دارویی را از آن استحصال کنیم اما این امر در استان انجام نمی شود.

وی با اشاره به اقدامات انجام شده در راستای تحقیق گیاهان دارویی، اظهار کرد: کارهای تحقیقاتی زیادی در زمینه گیاهان دارویی انجام شده اما کاربرد مهم تر از تحقیق است.

پویان ادامه داد: اگر گیاهان دارویی مورد توجه قرار گیرند، می توانیم از امکانات موجود بهره برداری های اقتصادی وسیعی داشته باشیم.

ضعف خراسان جنوبی در فرآوری

مدیر مجتمع تحقیقات گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی خراسان جنوبی اظهار داشت: در استان به لحاظ فرآوری به ویژه در دارو و دارو سازی خیلی ضعیف هستیم.

وی با بیان اینکه در کشورهایی مانند اتریش و کانادا، بدنه ای از فروشگاه های عام را به قرص ها و کپسول های گیاهی اختصاص می دهند، اظهار کرد: این در حالی است که این امر را در ایران مشاهده نمی کنیم.

پویان با بیان اینکه از گیاه خُرفه عصاره ای تهیه می شود که در تمام دنیا به جز ایران عرضه می شود، اضافه کرد: در زمینه فروش و عرضه گیاهان دارویی در ایران قوانین خاصی وجود داشته که باید تجدید نظر شود چراکه در شرایط پیش رو یا دنیا اشتباه می کند و یا ما از غافله عقب هستیم.

وی با تاکید بر اینکه باید دیدگاه ها را در خصوص گیاهان دارویی تغییر دهیم، اظهار کرد: برخی از افراد با تخصص هایی غیر مرتبط در عطاری ها مشغول به کار می شوند که باید مورد توجه قرار گیرد.

صادرات فله ای رفع شود

مدیر مجتمع تحقیقات گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی خراسان جنوبی با بیان اینکه راجع به گیاهان دارویی حرف می زنیم اما کار عملیاتی ضعیف است، گفت: تا کی باید بگوییم ایران کشور گیاهان دارویی است این در حالی است که با حلوا حلوا کردن دهان انسان شیرین نمی شود!

پویان با بیان اینکه یکی از ضعف های موجود این است که گیاهان دارویی به صورت فله ای صادر می شود، گفت: این در حالی است که دیگر کشورها از گیاهان دارویی و فرآوری آنها استفاده زیادی می کنند.

به نظر می رسد باید نهضتی فراگیر از مردم و مسئولان برای استفاده از ثروت عظیم گیاهان دارویی در استان شکل گیرد تا از این منبع عظیم سفره ای برای دیگران پهن نکنیم و خود از داشته ها یمان بی بهره بمانیم.