در زمان آلودگی هوا چه چیز هایی بخوریم؟ - مجله جهانگیر

آلودگی را بشناسیم

آلودگی هوا به معنای وجود یک یا چند آلاینده اعم از گرد و غبار، گازها، بو، دود، بخارات، خاکسترهای فرار و … در هوای آزاد با کمیت ها، کیفیت ها و ماندگاری مختلف است که می تواند برای انسان، گیاه و جانور خطرناک باشد. در تعریف آلودگی هوا یک نکته دیگر هم وجود دارد و آن ایجاد اختلال در آسایش انسان ها و ضرر به اموال است.

بدیهی است که مسائل آلودگی در تمام شهرها یکسان نیست اما در فصل زمستان پدیده ای که اغلب در شهرهای بزرگی مثل تهران اتفاق می افتد، وارونگی است. وارونگی یک پدیده جوی است که در آن هوای سرد به زمین نزدیک تر است. در این شرایط مواد آلاینده بین لایه های هوا به دام می افتند. در صبح اول وقت زمستان، اندازه آلودگی به حداکثر می رسد چرا که هوا سردتر است و با گرم شدن هوا در طول روز از وخامت اوضاع تا حدی کاسته می گردد. توصیه می گردد که در ساعات اولیه روزهایی که هوا وارونگی دارد، حتما از ماسک بهره ببرید.

تغذیه درست در زمان اوج آلودگی هوا

ریچارد پس­واتر (Richard Passwater) یک متخصص در زمینه علوم بیوشیمی است که پژوهش های گسترده ای در زمینه آنتی اکسیدان ها، فلزات سنگین و سمی انجام داده است. مطالعات وی حاکی از آن است که غذایی که در زمان آلودگی خورده می گردد، بر توانایی شش ها در برابر دود و سایر مواد آلاینده تاثیر می گذارد. وی می گوید که اصلاح رژیم غذایی می تواند تاثیر به سزایی در کاهش خطر ابتلا به سرطان در زمان آلودگی هوا داشته باشد.

مصرف آنتی اکسیدان ها در زمان آلودگی به شدت توصیه می گردد.

چه موادی باید بیش تر مصرف کنیم؟

بر اساس تحقیقات صورت گرفته، گروهی از مواد غذایی حاوی آنتی اکسیدان اعم از ویتامین­ C ، ویتامین A و بالاخص بتاکاروتن ها، ویتامین E و سلنیوم می توانند بدن را در برابر دود و تاثیرات مخرب حاصل از آلاینده های سمی محافظت نمایند. مکانیسم حفاظتی این مواد بسیار تاثیرگذار است.

مواد غذایی حاوی آنتی اکسیدان خود را قربانی حفاظت از سلول های بدن می نمایند. زمانی که آلاینده ها وارد بدن می شوند، سلول های مختلف بدن را به عنوان هدف انتخاب می نمایند. در طی فرآیند خاصی که پراکسید شدن چربی نام دارد، رادیکال های اسید چرب فراوری می شوند. این رادیکال ها بی ثبات هستند و به سرعت با مولکول های اکسیژن ترکیب می شوند. حاصل این ترکیب رادیکال هایی ناپایدار است.

واکنش شیمیایی مخرب مذکور زنجیروار ادامه پیدا می نماید. اما در عین حال سلول های موجودات زنده حاوی مولکول هایی هستند که اتمام این فرایند را تسریع می نمایند. اگر این واکنش ها هر چه سریع تر انتها پیدا ننمایند، غشاء سلول ها دستخوش آسیب جدی خواهد شد.

سرطان، آسیب به سرخرگ ها در ابعاد گسترده، تغییر شکل پلاکت های خونی و پیر شدن سریع سلول ها از عوارض انتها پیدا نکردن واکنش های شیمیایی مخرب فوق است. ابعاد آسیب های بدنی اغلب تحت چنین شرایطی گسترده است چرا که رادیکال های آزاد می توانند به سرعت زیاد شوند. آنتی اکسیدان ها درست در همین مرحله است که نقش خود را ایفاء می نمایند و مانع تشکیل رادیکال های آزاد می شوند.

آن ها با کاستن اکسیژن محیط جلوی واکنش های شیمیایی مذکور را می گیرند، تحت این شرایط گلبول های قرمز در برابر دود و گازهای سمی محافظت خواهند شد. در فاصله سال های 1960 تا 1970 تحقیقات آزمایشگاهی نشان داد که آنتی اکسیدان ها می توانند به خوبی از ریه موش ها در برابر دود اگزوز ماشین و سایر گازهای آلاینده حفاظت نمایند.

مصرف ویتامین ها در زمان آلودگی هوا لازم است

آزمایش ها ثابت کردند که هر چه اندازه آنتی اکسیدان دریافتی در بدن موش ها بیش تر باشد، آن ها مدت زمان بیش تری را در محیط های آلوده دوام می آورند. کارشناسان دانشگاه کالیفرنیا ثابت کردند که هر چه اندازه ویتامین E در بدن موش ها بیش تر باشد، زمان عمر آن ها نیز در هوای ناسالم بیش تر است. در عین حال ویتامین های C می توانند مانع از تشکیل رادیکال های آزاد شوند.

دکتر لنست شککل (Lancet Shekkel) در سال 1981 تحقیقات جالبی انجام داد که نشان داد ویتامین های A و بتاکاروتن ها (رنگدانه های نارنجی که در هویج وجود دارند) می توانند به خوبی از شش ها در برابر دود سیگار محافظت نمایند. تحقیقات در این زمینه در سال های اخیر هم ادامه داشته به عنوان مثال دانشمندی از دانشگاه کیف ثابت نموده که ویتامین های گروه E می توانند سطح شش ها را عایق بندی نمایند.

غذاهایی مثل جگر، هویج، سیب­زمینی شیرین، کره و مارگارین منبع غنی ویتامین­ A هستند. کدو تنبل، انبه، طالبی، هویج و زرد آلو نیز حاوی بتاکاروتن هستند. بروکلی، پیاز، پرتقال، گریپ فروت، انبه و توت فرنگی حاوی ویتامین C هستند. غلات، سبزیجات برگ پهن، گندم، زرده تخم مرغ و کره نیز مقادیر قابل توجهی ویتامین E دارند. سلنیوم ترکیبی است که به تازگی تحقیقات گسترده ای درباره آن صورت گرفته و می توان آن را در غذاهای دریایی، نان و سایر غلات سبوس دار پیدا کرد.

مواد غذایی نظیر گشنیز، سیب­ سبز، چغندر، موز، کلم، انگور، بروکلی، هویج و مرکبات حاوی پکتین یا ژلاتین گیاهی هستند. اندازه حداکثر این ترکیب شیمیایی منحصربه فرد را می توان در میوه های سبز و کمی نارس جستجو کرد. پکتین از بدن سم زدایی می نماید و مصرف مواد غذایی حاوی پکتین به شدت در زمان اوج آلودگی هوا کوثر است.

نقش خارق العاده آنتی اکسیدان ها و ویتامین C

بر اساس مطالعات صورت گرفته کسانی که در معرض هوای آلوده هستند، به مقادیر بیش تری آنتی اکسیدان­ احتیاج دارند. دانشمندان امپریال کالج لندن بر روی 200 بیماری که از بیماری های حاد و مزمن ریه نظیر آسم و انسداد ریه رنج می برند، تحقیقی انجام داده اند. این تحقیق نشان می دهد در روزهایی که اندازه آلودگی هوا در لندن بالاتر از حد نرمال است، کسانی اغلب در بیمارستان بستری می شوند که اندازه ویتامین C کم تری داشته اند. جالب است که حتی اگر افراد سیگاری و مسن را نیز از فهرست افراد بستری شده خارج نمایند، باز هم شرایط فوق فرقی نمی نماید.

مصرف کلسیم باعث کاهش تاثیر منفی سرب در بدن می گردد.

کلسیم و سرب

سرب در آب، غذا و هوا یافت می گردد. سرب موجود در هوا اغلب حاصل ترکیباتی است که به بنزین اضافه می گردد. بنزین در موتورهای درون سوز به سرعت محترق می گردد و به همین علت باعث ضربه زدن به موتور می گردد. سرب در بنزین مانع ضربه زدن به موتور می­گردد اما در عین حال مسائل دیگری را به وجود می آورد.

سرب یا به وسیله شش ها یا به وسیله بلع و به میزان کمی هم به وسیله پوست جذب بدن می گردد. مقصد نهایی سرب در بدن استخوان هاست. سرب بر گلبول های قرمز و اندازه جذب کلسیم به وسیله آن ها نیز تاثیر مخربی دارد. کلسیم، آهن و ویتامین C جزء برترین مواد غذایی هستند که می توانند اندازه جذب سرب را بدن کاهش دهند. مصرف زیاد لبنیات و پیاز هم می تواند تاثیر زیادی در کاهش جذب سرب داشته باشد.

هر توصیه غیرپزشکی را در زمان آلودگی هوا جدی نگیرید.

شیر با چای خوب است یا بد؟

مصرف شیر تاثیر به سزایی در کاهش جذب سرب دارد. اما بر اساس مطالعات صورت گرفته، اضافه کردن میزان کمی شیر به چای باعث می گردد که از تاثیرات مثبت چای کاسته گردد. چای حاوی آنتی اکسیدان، ویتامین و سایر ترکیباتی است که می تواند برای سیستم ایمنی بدن مفید باشد. مصرف چای سفید، چای سبز و چای سیاه که تنها از نظر زمان برداشت با هم تفاوت دارند؛ نقش مهمی در حفاظت از سلول های بدن در زمان آلودگی هوا دارد. اما جالب این جاست که تنها اضافه کردن کمی شیر می تواند از این تاثیرات مثبت بکاهد.

غذاهای چرب نخورید

مصرف چربی برای حفظ کارآیی سلول های مغز توصیه می گردد اما در عین حال مصرف مازاد آن نه تنها باعث چاقی می گردد بلکه عملکرد سلول ها را نیز تا حدی مختل خواهد نمود. واکنش های زنجیروار فراوری رادیکال های آزاد با مصرف زیاد چربی تشدید می شوند. در زمان آلودگی هوا از مصرف بی رویه غذاهای سرخ کردنی جدا پرهیز کنید.

پ