درباره ویروس ها چه می دانید؟ - مجله جهانگیر

به گزارش بیتوته، ویروس ارگانیسم زنده نیست، بلکه قطعه ای از نوکلئیک اسید است که درون یک پوشش پروتئینی (کپسید) محصور شده است. ویروس ها از باکتری ها بسیار کوچکتر هستند و فقط با میکروسکوپ الکترونی قابل مشاهده اند. ویروس با استفاده از امکانات سلولی میزبان تکثیر می گردد و فعالیت اصلی یاخته های میزبان را مختل می نماید. ویروس ها بسیاری از جانوران و گیاهان و باکتری ها را مبتلا می نمایند اما فقط بعضی از آن ها انسان را بیمار می نماید. همچنین ویروس ها تنها در محیط خنثی در سلول های زنده تکثیر می شوند و انگل اجباری داخل سلولی می باشند. زیرا ویروس ها فاقد تمامی ویژگی های زیستی بجز فاز ژنتیک هستند، زیست شناسان تا اواخر سدهٔ گذشته آن ها را زنده نمی دانستند. ویروس ها رشد نمی نمایند، حالت هومئوستازی ندارند و به دلیل نداشتن آنزیم های اصلی واکنش های متابولیسمی در آن ها رخ نمی دهد. فقط دو آنزیم در آن ها یافت می گردد، آنزیم ATP و آنزیم رو نوشت بردار معکوس (مخصوص RNA دارها). البته امروزه با توجه به امکان کشت و تکثیر ویروس ها در شرایط آزمایشگاهی، تصور انگل اجباری بودن آنها دچار تردید است.

ویروس ها چگونه سلول ها را آلوده می نمایند؟

در گام اول باید وارد سلول شوند. ویروس ها سلول ها را فریب می دهند و کاری می نمایند تا سلول ها آن ها را به عنوان ماده مدنظرشان تشخیص دهند. در سطح سلول، حسگرهایی به نام گیرنده قرار گرفته است، که اشکالی سازگار با اشکال مواد مغذی دارند. وقتی گیرنده و ماده مغذی با یکدیگر هماهنگ باشند، سلول آن ها را به درون خود راه می دهد.

ویروس ها برای فریب دادن سلول ها از نوعی استتار بهره می برند. کپسید یا پروتئین های گیرنده ویروس شبیه ماده مغذی لازم برای سلول است. وقتی گیرنده ویروس به گیرنده سلول متصل می گردد، سلول آن را ماده مغذی تشخیص و به درون خود راه می دهد. به این ترتیب سلول آلوده می گردد.

فراوری ویروس های بیشتر

گام دوم، فراوری ویروس های بیشتر است. ویروس پس از ورود به سلول، دستورالعمل ژنوم خود را به سلول می افزاید. سلول نمی داند که این دستورالعمل جدید مختص فراوری ویروس است، پس از آن پیروی می نماید و بخش های لازم برای ویروس را فراوری می نماید. حالا دیگر این سلول بدون اطلاع خودش به کارخانه فراوری ویروس تبدیل شده است! این بخش های فراوریشده به یکدیگر متصل می شوند تا ویروس های کاملی را ایجاد نمایند که در نهایت از سلول خارج می شوند. هر ویروس جدید می تواند سلول دیگری را آلوده کند و به این چرخه آلودگی ادامه دهد.

مبارزه با ویروس ها

وقتی سیستم ایمنی بدن، ویروسی را تشخیص می دهد، آغاز به پاسخگویی می نماید تا بدن را در برابر این حمله حفظ کند. در فرایندی با نام سرکوب گری آران ای، محتوای ژنتیکی ویروس خرد می گردد. سیستم ایمنی بدن آنتی بادی های مخصوصی را فراوری می نماید که به ویروس متصل شوند و آن را غیرمسری نمایند. بدن سلول های T را برای نابودی ویروس ارسال می نماید.

پاسخ ایمنی بدن در مواجهه با بیشتر عفونت های فعال می گردد، ولی بعضی از ویروس ها از جمله اچ آی وی و ویروس های عصبی، راه هایی برای فرار از سیستم ایمنی بدن دارند. ویروس های عصبی روی سلول های عصبی تأثیر می گذارند. آن ها مسئول بیماری هایی مانند فلج اطفال، هاری، سرخک و اوریون هستند. این ویروس ها می توانند روی ساختار سیستم عصبی مرکزی تأثیر گذارند و عامل اتفاقات پیش رونده و مخربی در بدن باشند.

کروناویروس ها (نام علمی: Coronaviruses) خانواده بزرگی از ویروس ها و زیر مجموعهٔ کروناویریده هستند که از ویروس سرماخوردگی معمولی تا عامل بیماری های شدیدتری همچون سارس، مرس و کووید 19 را شامل می گردد. کروناویروس ها در دهۀ 1960 کشف شدند و مطالعه بر روی آن ها به طور مداوم تا اواسط دهه 1980 ادامه داشت. این ویروس به طور طبیعی در پستانداران و پرندگان شیوع پیدا می نماید، با این حال تا به امروز هفت کروناویروس منتقل شده به انسان، کشف شده است. آخرین نوع آن ها، کروناویروس سندرم حاد تنفسی 2 (SARS-CoV-2)، در دسامبر 2019 در شهر ووهان چین با همه گیری در انسان شیوع پیدا کرد.

ساختار کرونا ویروس

کروناویروس ها زیر مجموعهٔ کروناویریده هستند. ساختار آنها نیز دارای یک ژنوم آران ای معمولی است. افرادی که هم زمان دارای بیماری دیگری باشند و بچه ها مبتلا به بیماری های قلبی، بیشتر در معرض خطر ابتلا به کروناویروس ها هستند. معمولاً شدت سرماخوردگی که کروناویروس عامل آن باشد بیشتر است. کرونا ویروس ها که پس از راینو ویروس ها بزرگترین عامل ابتلا به سرماخوردگی هستند، بیشتر در زمستان و بهار باعث سرماخوردگی می شوند. اگرچه کرونا ویروس ها بیشتر در حیوانات دیده می شوند، اما هفت نوع از آن ها دستگاه تنفسی بدن انسان را تحت تأثیر قرار می دهد. تشخیص اینکه علت بیماری کرونا ویروس باشد یا خیر کمی مشکل است، چرا که برخلاف راینو ویروس ها به سختی در آزمایشگاه رشد و نمو می نمایند.

ساختار این ویروس از دو لایه تشکیل شده است؛ هسته این ویروس را مواد ژنتیکی و لایه بیرونی آن را تاج های پروتئینی تشکیل داده اند. پس از ورود به سلول میزبان، ذره ویروس بدون پوشش بوده و ژنوم آن وارد سیتوپلاسم سلول می گردد.

خانواده ویروس کرونا همواره از گونه حیوانی به گونه دیگری منتقل شده است. این ویروس برای انتقال آسان تر ممکن است تکامل پیدا کند و موجب بیماری سخت تری گردد.

کروناویروس انسانی

از 40 گونه مختلف خانواده کروناویروس، تا به امروز هفت گونه منتقل شده به انسان کشف شده است که موجب بروز بیماری هایی همچون خانواده سرماخوردگی در انسان می گردند. گاهی بعضی از کروناویروس ها به دستگاه تنفسی حمله می نمایند و گاهی علائم خود را در روده و معده افراد نمایان می نمایند. علائم ویروس کرونا در ریه، معمولاً در سرماخوردگی های معمول و نوعی سرماخوردگی ترشح آور به نام پِنومونیا ظاهر می گردد که معمولاً در بیشتر افراد با سرماخوردگی ملایمی همراه است. در این دسته چهار کروناویروس کشف شده است:

HCoV-NL63

HCoV-HKU1

این چهار نوع کروناویروس، به صورت مرتب در جمعیت انسانی ایجاد بیماری می نمایند و باعث عفونت سیستم تنفسی در بچه ها و بزرگسالان می شوند.

اما انواع دیگری از این ویروس هستند که با علائمی شدیدتر همراه می شوند؛ مانند سارس، مرس و کووید 19.

سارس

این ویروس که تصور می گردد از خفاش در چین ناشی شده باشد در سال 2002 اپیدمی دنیای سارس را موجب شد که حدود 800 نفر را به کام مرگ کشاند. سارس با نام علمی SARS-CoV موجب سندرم حاد و شدید تنفسی در میان مبتلایان شد.

مرس

گونه ای جدیدتر از این ویروس در سپتامبر 2012 در مردی 60 ساله در عربستان سعودی کشف شد که به مرگ بیمار انجامید. این مرد چند روز قبل از آن به دبی سفر نموده بود و دومین مورد در مردی 49 ساله در قطر که او نیز در گذشت. کشف بیماری اولین بار در آزمایشگاه Health protection agencys در Colindale لندن به تأیید رسید. شیوع این کروناویروس به نام سندرم نارسایی تنفسی خاورمیانه (Middle East respiratory syndrome coronavirus) شناخته شده است که به اختصار MERS-CoV خوانده می گردد.[18][19] این ویروس موجب مرگ 858 نفر در خاورمیانه شد.

کروناویروس سندرم حاد تنفسی 2 (SARS-CoV-2)

نوشتار های اصلی: دنیاگیری 20-2019 کروناویروس، کروناویروس سندرم حاد تنفسی 2 و گاه شمار دنیاگیری 20-2019 کروناویروس

در نهایت، در دسامبر 2019 نیز، برای اولین بار در شهر ووهان استان هوبئی چین، پس از اینکه مردم بدون علت تعیینی دچار سینه پهلو شدند و واکسن ها و درمان های موجود مؤثر نبودند، نوع جدیدی از کروناویروس با همه گیری در انسان شناسایی شد. از میان نخستین افرادی که به این ویروس آلوده شده اند، تعیین شد که دو سوم آنها با بازار عمده فروشی غذاهای دریایی هوانان، که در آن حیوانات زنده نیز به فروش می رسد، ارتباط داشته اند. تا 30 بهمن، این کروناویروس جدید، جان بیش از 2709 نفر را گرفته و بیش از 73٬332 نفر به این ویروس در 80 کشور تأیید شده که از جمله در تایلند، کره جنوبی، ژاپن، تایوان، استرالیا، سنگاپور، نپال، ویتنام، اندونزی، آلمان، روسیه، فیجی، فرانسه، ایران و آمریکا مبتلا شدند. با عبور تعداد قربانیان ویروس کرونا از مرز 1000 نفر سازمان دنیای بهداشت برای بیماری ناشی آن نام رسمی انتخاب نموده است - کووید 19 (19-COVID) که اشاره ای دارد به کرونا، ویروس، بیماری و سال 2019. این نوع کرونا ویروس قبل از این همه گیری در انسان دیده نشده بود. برآوردهای نخستین نشان می دهد که درصد مرگ و میر این ویروس بین 2 تا 3 درصد مبتلا شدگان است.

علایم بیماری شامل تب، سرفه های خشک و گاهی مسائل تنفسی مانند تنگی نفس، تندنفسی و گلودرد و آبریزش بینی است. اولین مبتلایان این بیماری در ووهان در بازار خوراک دریایی کار می کردند یا در آنجا حضور داشتند؛ ولی با توجه به گسترش بیماری در افرادی که با حیوانات در تماس نبودند سازمان دنیای بهداشت انتقال انسان به انسان را نیز مد نظر قرار داده است.

پس از بالاگرفتن اپیدمی و بحران دنیای کرونا که موجب قرنطینه شهرها و کشورها در سرتاسر دنیا شد و ضربات مهلکی بر اقتصاد دنیای وارد آورد گروه های اجتماعی و علمی و اصحاب فکر و اندیشه در اقصی نقاط دنیا عمیقا به تکاپو افتادند تا اثرات میان مدت و طولانی مدت این بحران روی جوامع انسانی را بسنجند. از میان تمام نظراتی که در این باره از تریبون ها و محافل مختلف شنیده می گردد جالب ترین شان آنهایی هستند که گسترش این ویروس را به نحوی به رفتار آدمیان با طبیعت نسبت می دهند و این همه گیری و اثرات مهلک آن را نیز پادافره بی رحمی انسان نسبت به طبیعت می دانند.