انتقال نفت خام از گوره به جاسک با اتکا به توان داخلی - مجله جهانگیر

به گزارش خبرنگاران، سابقه ساخت نخستین تلمبه خانه انتقال نفت به حدود 109 سال پیش برمی گردد؛ زمانی که شرکت نفت ایران-انگلیس تصمیم گرفت که نفت خام حاصل از چاههای مسجد سلیمان را با خط لوله راهنمایی و به مقصدی معلوم (ناوگان نیروی دریایی انگلیس) راهی دریا کند.

برای این کار کشیدن خط لوله ای به طول 209 کیلومتر از مسجد سلیمان به آبادان طرح ریزی شد و نخستین تلمبه خانه به منظور جبران افت فشار جریانی نفت در خطوط لوله در منطقه ای موسوم به تمبی در جنوب مسجدسلیمان احداث شد و پمپهای پیستونی رفت و برگشتی که با نیروی بخار به حرکت درمی آمدند، پمپاژ نفت را عهده دار شدند.

افزایش فرایند فراوری و صادرات نفت در سالهای بعد نشان داد که وجود یک تلمبه خانه کفایت نمی کند، زیرا نفت خام تلمبه شده درون لوله، پس از عبور از بلندیهای مسجد سلیمان و سرازیر شدن به دشتها از نفس افتاده و به فشار افزایی مجدد احتیاج داشت؛ به این ترتیب بود که خطوط لوله بیشتری احداث شد و ظرفیت و تعداد تلمبه خانه ها، متناسب با این خط لوله ها افزایش یافت.

از زمان فعالیت تلمبه خانه گوره بیش از 50 سال می گذرد؛ نیم قرن است که نفت جنوب کشور به خارگ می رود اما حالا قرار است یک میلیون بشکه نفت ورودی به این تلمبه خانه برای صادرات به مقصد جدیدی برود. جاسک یکی از شهرهای بندری با قدمت و استراتژیک ایران در استان هرمزگان و در جنوب ایران، مقصدی است که نفت گوره برای صادرات به وسیله آب های آزاد و اقیانوس هند با 1000 کیلومتر خط لوله 42 اینچ به آنجا منتقل می گردد. به وسیله بندر جاسک می توان با مسقط، صحار، سلاله، دبی، ابوظبی، کویت، قطر، چابهار و ... ارتباط داشت.

از سوی دیگر به منظور رونق بخشی و توسعه جاسک و سواحل مکران، طرحها و پروژه های مختلفی تعریف شده که از میان آن ها می توان از برنامه ریزی برای ایجاد منطقه ویژه مالی انرژی جاسک و تبدیل آن به قطب جدید انرژی در منطقه غرب آسیا (خاورمیانه)، اجرای پروژه انتقال گاز طبیعی به وسیله خط لوله به عمان، ساخت مخازن ذخیره سازی نفت خام و گاز، احداث پالایشگاه، مجتمع پتروشیمی و نیروگاه برق، احداث فرودگاه بین المللی جاسک، توسعه حمل و نقل جاده ای و ریلی در امتداد ساحل بندرعباس، جاسک و چابهار، ایجاد شهرک صنعتی ایران و چین در جاسک و ایجاد منطقه آزاد جاسک یاد کرد.

جاسک در آینده ای نزدیک به هاب نفتی ایران بدل می گردد

اما با توجه به طرحها و پروژه های تعریف شده، جاسک در آیندهای نزدیک به هاب نفتی ایران بدل می گردد؛ بندری که با اجرای پروژه های نفتی، امکان انتقال روزانه یک میلیون بشکه نفت خام سنگین از منطقه گوره به جاسک در استان هرمزگان، امکان پهلوگیری کشتیهای بسیار عظیم با ظرفیت 2 میلیون تن و ذخیره سازی 10 میلیون بشکه نفت خام را پیدا خواهد نمود.

انتقال نفت خام از گوره به جاسک با بیش از 1.8 میلیارد دلار سرمایه گذاری، به نوعی تمرکززادیی از پایانه های صادراتی و متنوع سازی این فرایند و کاهش ریسک صادرات از تنگه هرمز را در پی دارد؛ ضمن اینکه سبب ایجاد اشتغال در منطقه مکران و توسعه پایدار می گردد.

برای انتقال یک میلیون بشکه نفت خام سنگین از گوره به جاسک و به منظور جلوگیری از افت فشار، احداث پنج تلمبه خانه بین راهی برنامه ریزی شده که برای ساخت هر تلمبه خانه 18 ماه زمان ضروری است.

حضور پررنگ شرکتهای ایرانی

تمام فعالیتها در به ثمر رسیدن طرح ملی و استراتژیک انتقال نفت از گوره به جاسک در همه جبهه های کاری با همکاری شرکتهای توانمند داخلی انجام می گردد. به عنوان نمونه، در ایجاد زنجیره فراوری لوله NACE، تبدیل تختال به ورق و سپس لوله که برای نخستین بار رخ داده است، شرکت فولاد مبارکه اصفهان، شرکت فولاد اکسین خوزستان، لوله سازی اهواز و ایران آروین، لوله سازی ماهشهر و لوله سازی صفا فعالیت می نمایند.

احداث خطوط 42 اینچ انتقال نفت خام از تلمبه خانه گوره به پایانه جاسک به طول تقریبی 1000 کیلومتر نیز از طرف شش پیمانکار ایرانی بخش خصوصی در حال اجرا است که هر گستره به ترتیب شامل 148، 157، 134، 157، 164 و 235 کیلومتر خط لوله است. مبداء این خط لوله منطقه گوره از توابع شهرستان گناوه استان بوشهر است که پس از عبور از استانهای بوشهر، فارس و هرمزگان از 60 کیلومتری غرب شهر جاسک به ترمینال و تأسیسات دریایی صادرات و واردات که احداث آن برنامه ریزی شده است، متصل می گردد.

در محل اراضی غرب جاسک نیز احداث دو پالایشگاه و سه مجتمع پتروشیمی در دستور کار است که از سوی سرمایه گذاران بخش خصوصی انجام می گردد. احداث مخازن ذخیره سازی نفت خام نیز از سوی یک پیمانکار داخلی در حال اجرا است. این پروژه در چارچوب B.O.T انجام می گردد؛ این گونه که سرمایه گذار برای طرح انتخاب و پس از احداث آن در طول یک دوره سه ساله، به مدت 15 سال این مخازن به شرکت ملی نفت ایران اجاره داده می گردد و مالکیت مخازن پس از 15 سال بدون هزینه به شرکت ملی نفت ایران منتقل می گردد.

ساخت و تأمین 50 الکتروموتور غول آسا به دست سازندگان ایرانی

با این اوصاف، هشتم مهرماه سال گذشته بود که قرارداد ساخت الکتروپمپ های طرح انتقال نفت خام گوره-جاسک امضا شد و ساخت و تأمین50 الکتروموتور غول آسا و عظیم به دست سازندگان ایرانی نیز رکورد جدیدی که در اجرای این طرح ملی به ثبت رساند. به گفته وزیر نفت، افزون بر ساخت، کار بهره برداری از آن به مدت پنج سال نیز به عهده شرکتهای ایرانی است تا تضمینی برای کیفیت فراوری این الکتروموتورها باشد. پیش بینی می گردد با هدف تشویق شرکت های سازنده تجهیزات داخلی در حوزه های مختلف، این سیاست جدید یعنی مدیریت بهره برداری از تجهیزات به مدت محدود به سازندگان تجهیزات تسری پیدا کند.

با فعالیت همزمان پیمانکاران، سازندگان و شرکتهای داخلی در طرح راهبردی انتقال نفت خام از گوره به جاسک می توان امیدوار بود که بخشی از این پروژه عظیم امسال و کل طرح در سال 1400 مطابق برنامه زمانبندی، عملیاتی گردد. با عملیاتی شدن این پروژه و انتقال یک میلیون یشکه نفت، امکان ایجاد منطقه آزاد تجاری در این منطقه محروم و در عین حال استراتژیک در جنوب کشور و در کنار آب های آزاد و با موضوع صنعت نفت، قوت می گیرد. تأسیس این منطقه آزاد تجاری بر بستر صنعت نفت می تواند سرشروع حرکتی عظیم هم برای توسعه صنعت نفت و هم توسعه منطقه جاسک باشد.

قرارداد که سال گذشته همسو با احداث خط لوله انتقال نفت گوره - جاسک و ساخت پایانه صادراتی نفت خام در بندر جاسک امضا شد. در حقیقت یک مرحله مقدماتی از قرارداد اصلی این پروژه است که بیش از یک میلیارد و 700 میلیون دلار ارزش دارد. وقتی خط لوله 1000 کیلومتری تکمیل گردد، حداقل روزانه یک میلیون بشکه نفت خام ایران برای صادرات دیگر احتیاجی به عبور از تنگه هرمز ندارد، زیرا پایانه صادراتی نفت خام بندر جاسک در دریای عمان واقع شده است.

هم اکنون عمده نفت ایران از خارگ صادر می گردد. در آینده نزدیک هر چقدر همسایگان نفتی ایران برای صادرات نفتشان محتاج عبور از تنگه هرمز باشند، ایران برای صادرات بخش عظیمی از نفتش بی احتیاج از تنگه هرمز خواهد بود و این موضوع در معادلات استراتژیک قدرت در منطقه خلیج فارس بسیار مهم است.

آخرین شرایط پروژه انتقال نفت از گوره به جاسک

تورج دهقانی - مدیرعامل شرکت مهندسی و توسعه نفت - با بیان اینکه فرایند اجرای طرح انتقال نفت از گوره به جاسک مطلوب است اما باید بهتر گردد، به خبرنگاران گفت: کل طرح 25 درصد پیشرفت فیزیکی دارد و پیشرفت فیزیکی در بخش زودهنگام طرح حدود 50 درصد است.

وی با بیان اینکه توانایی در شرکت فولاد اکسین خوزستان برای فراوری ورق سرویس ترش ایجاد شده است تا برای طرح گوره به جاسک مورد استفاده قرار گیرد، اظهار کرد: این طرح قرار است با اجرای 1000 کیلومتر خط لوله 42 اینچ فعال گردد.

مدیرعامل شرکت متن توضیح داد: شرکت فولاد اکسین خوزستان در این طرح حلقه میانی فراوری لوله است. در این طرح حلقه اول توسط شرکت فولاد مبارکه فراوری می گردد و در حلقه دوم ورق مورد احتیاج توسط شرکت فولاد اکسین فراوری خواهد شد و سپس لوله سازان داخلی این ورق ها را تبدیل به لوله می نمایند.

دهقانی بیان نمود: موفقیت این طرح بر اساس زمان بندی به راندمان و کارکرد شرکت فولاد اکسین بستگی دارد. این شرکت تا به امروز نهایت کوشش خود را برای پیشبرد اهداف طرح انجام داده و توانسته است تعهد فراوری 25 هزار تن ورق عریض در ماه را عملی کند.

وی با بیان این که برای این طرح همچنین ساخت 50 عدد پمپ را در اختیار سه سازنده برتر داخلی قرار دادهایم که هم اکنون این پمپها در حال ساخت هستند، گفت: 15 پیمانکار اجرایی در بخشهای مختلف در پهنه 1000 کیلومتری اجرای این طرح مشغول به کار هستند.

مدیرعامل شرکت متن اظهار کرد: تا کنون حدود 200 کیلومتر لوله فراوری شده است. همچنین جوشکاری این لوله ها نیز از حدود یک ماه گذشته شروع شده است و فرایند آن نیز ادامه دارد. این شتاب باید حفظ گردد تا بتوانیم به برنامه زمان بندی مورد نظر برسیم. این نوید را خواهیم داد که بخش زودهنگام طرح گوره به جاسک در سال 1399 به بهره برداری برسد تا نفت و میعانات گازی را در سواحل مکران داشته باشیم.