ساعت کاری باورنکردنی رزیدنت ها ، آموزش پزشک متخصص، با اعمال شاقه - مجله جهانگیر

به گروه اجتماعی خبرنگاران- محمد مهدی صبوری؛ همین چند ماه پیش بود. 6 نفر، در یک اتاق 9 متری نشسته بودیم. یک دانشجوی پزشکی سعی داشت تا با آن کتاب یاری آموزشی و نکات اندکی که نوشته بود، مبحثی را تدریس کند. سرم را به سمت بقیه چرخاندم. چهره ها خسته بود. خواب از چشمان همه می بارید. رزیدنت ما هم با اینکه از دیروز صبح تا به حال نخوابیده بود، سعی می کرد خودش را بیدار نگه دارد و به تدریس گوش می داد.

چانه اش را روی دستش گذاشته بود. چشمانش سنگین بود. کشیک دیشب پلک ها را پایین می کشید و مسئولیت آموزش دانشجویان دوباره بالایشان می برد. بالاخره احتیاج طبیعی به خواب، چیره شد و چشم ها برای مدتی کوتاه بسته ماند. شاید آن چند ثانیه خستگی را از جانش بیرون کشید. شاید هم فقط به گیجی و خستگی طولانی اش دامن زد. بیدار شد. نگاهی به تخته و توضیحات داده شده انداخت و چند نکته فراموش شده را به ما تذکر داد.

موحد نیا، یکی از 14 هزار رزیدنت رشته پزشکی است. 14 هزار نفری که بیشترین ساعت کاری و تاثیرِ بر درمان بیمار را در بیمارستان های آموزشی کشور دارند. پزشک ها در دوره تخصص، علاوه بر خواندن درس ها و آموزش دیدن در رشته خود، وظیفه درمان بیماران و آموزش دادن به دانشجویان پزشکی عمومی را هم بر عهده دارند.

رزیدنت ها پزشکان عمومی هستند که برای آموزش دیدن در یک رشته تخصصی وارد بیمارستان شدند؛ ولی در سال اول با 12 تا 16 کشیک 24 ساعته در یک ماه روبرو می شوند. یعنی تقریبا یک روز درمیان. ساعت کشیک از ساعت 7 صبح تا 14 روز بعد، و ساعت آموزشی هم هر روز از ساعت 7 تا 14 است؛ بنابراین یک رزیدنت در سال اول باید از هر 48 ساعت، 31 ساعت مداوم را در بیمارستان مشغول آموزش و کار باشد. این در صورتی است که به هر دلیل کشیک اضافه نداشته باشند. از چند رزیدنت، بیشترین ساعت کاری که تا به حال داشتند را پرسیدیم:

موحد نیا، سال اول رشته قلب: چند وقت قبل، وقتی که مرخصی می خواستیم، مجبور شدیم دو تا کشیک رو پشت سر هم بریم. یعنی 55 ساعت مداوم در بیمارستان بودیم.

هداوند، سال چهارم رشته جراحی: دوتا کشیک. 55 ساعت.

سلطانی، سال اول رشته جراحی: 5 کشیک پشت سر هم. به عبارتی 127 ساعت. به صورت قانونی در سال اول باید 12 کشیک در ماه داشته باشیم، ولی من در سال اول 15 کشیک در ماه دارم.

فتوحی، سال سوم رشته جراحی: 4 کشیک پشت سر هم.

در صورتی که رزیدنت ها احتیاج به مرخصی داشته باشند، می توانند با موافقت اساتید، حداکثر تا دو روز در ماه را مرخصی بگیرند. ولی در بسیاری از موارد با مرخصی آنان موافقت نمی گردد. موحد نیا: پس از حدود شش ماه فقط یک روز را توانستم مرخصی بگیرم. با این ساعت کاری وقتی برای خانواده باقی نمی ماند. با این شرایط، ما به کار های شخصی مون هم نمی رسیم. حتی به مرتب کردن خانه، یا کار های اداری، یا تعمیرات خودرو، یا خرید هایی که احتیاج داریم. تفریح که بماند.

تحصیل و مطالعه پزشکان متخصص آینده و همچنین کیفیت درمان بیماران هم مصون نمانده. پس از کشیک، همه به فکر خوابیدن هستیم. زمان مطالعه ما در حین کشیک، حدود یک ساعت، و شاید در خصوص یک بیمار است.

از یکی از رزیدنت های داخلی پرسیدیم تا به حال خطای درمانی ناشی از خستگی رزیدنت ها را مشاهده کردید؟

آره. خیلی اتفاق می افته. من تمام تلاشم را می کنم که بیماری را درست تشخیص بدهم، ولی مثلا وقتی که 25 تا مریض جدید بستری شده اند، مجبورم مریض را سطحی ببینم؛ و احتمال خطا هست.

مثلا پیش آمده که به خاطر حجم بالای کار، فرصت نکردند آزمایش بیمار را ببینند. بعدا متوجه شدند پتاسیم خون مریض بالا بوده است.

یا، تا به مریض رسیدند زمان را از دست دادند (ویزیت هر بیمار حدود نیم ساعت طول می کشد) و دیالیز مریض دیرتر اجرا شده. یا تا متوجه تب بیمار شدیم، یک یا چند ساعت طول کشیده. یا برای یک مریض، همزمان دو دارو از یک گروه تجویز شده است.

و یا به کسی که عفونت شکم داشته، پس از درمان، برای پیشگیری، از عفونت بعدی آنتی بیوتیک ندادند؛ و یا، چون پرستار کم بوده، و ما هم کارداشتیم، برای مریضی که تنگی نفس داشته، اکسیژن نگذاشته بودند.

یکی دیگر از شکایت همیشگی رزیدنت ها، درآمد پایین و نامتناسب با مسئولیت و حجم کاری آنهاست. در تمام کشور، رزیدنت های مجرد ماهی 1800.000 تومان، و متاهل ها ماهی 2400.000 تومان دریافت می نمایند که رقم پایین تری از دیگر کادر درمان بیمارستان، با مسئولیت و حجم کاری کمتر است. البته موارد متعددی از تاخیر واریز همین درآمد ناچیز هم گزارش شده. مخصوصا در شش ماه ابتدایی تحصیل.

مطالعات علمی چه می گوید؟

در این رابطه، شورای اعتبار بخشی آموزش عالی پزشکی در آمریکا، ACGME، از مقالات مربوط به تاثیرات ساعت کاری دستیاران پزشکی مطالعه ای انجام داده است.

این مطالعه شامل 30 مقاله تأثیرگذار و با ارجاعات بالا بین سال های 1971 تا 2013 می باشد. مقالات شامل آنالیز ساعت کاری دستیاران و تأثیر آن بر جوانب مختلف مانند خطای پزشکی، امنیت و سلامت دستیاران است.

داده ها نمایان گر تبعات جدی دوره رزیدنتی بر سلامت روحی و جسمی دستیاران بخصوص در سال اول می باشد؛ و مطالعات، تأثیرات مثبت قوانین ACGME را بر سلامت دستیاران نشان می دهد .

تحقیقات نشان داده پس از اعمال محدودیت های سال 2003 و پس از آن 2011 ساعت کاری دستیاران رشته های داخلی در هفته از 85 به 65 ساعت کاهش یافت. مطالعات به وضوح تأثیرات منفی کمبود خواب را نشان می دهند. (2)

ساعت کاری دستیاران به لحاظ انسانی به صلاح نیست

رئیس سابق کمیسیون بهداشت و درمان مجلس، علی نوبخت، روز 14 مهر 96، اظهار داشت: درحال حاضر نگرانی هایی از سوی دستیاران مطرح شده مبنی براینکه ساعات فعالیت در مراکزدرمانی 36 ساعت بوده و در طول 48 ساعت تنها 12 ساعت استراحت می نمایند، به طورحتم این مورد به لحاظ انسانی و فیزیولوژی به صلاح نیست. هیچ فردی حق ندارد بیش از 24 ساعت از رزیدنت ها تقاضای کار کند، زیرا بدن توانایی و کشش فعالیت بیش از 24 ساعت را نداشته و ممکن است برای پزشکان مشکلاتی پیش آید، ضمن اینکه بیمه ها نیز باید نسبت به این مسئله حساسیت داشته باشند.

این ساعت کاری، چه به لحاظ علمی، چه از نظر تجربه سال های گذشته، و چه از نظر مسئولین، تاثیرات نامطلوب شدیدی بر سلامت جامعه، و همچنین سلامت و اخلاق و رفتار جامعه پزشکی دارد، ولی پس از سال های متمادی، متاسفانه هیچ یک از مسئولین، جرئت و جسارت لازم برای حل آن را نداشته است.