اماکن دیدنی استان زنجان ، سرزمین معماری های زیبا - مجله جهانگیر

گنبد سلطانیه

گنبد سلطانیه در سال 1384 در لیست میراث دنیای سازمان یونسکو به عنوان هفتمین اثر ایرانی به ثبت رسیده است. تا زمان نگارش این سطور 19 اثر ایرانی و در مجموع 1031 اثر در سطح دنیا ثبت یونسکو شده که 802 اثر آن فرهنگی است. مغولان با رسیدن به دشت وسیع و سرسبز سلطانیه به یاد استپ های مغولستان افتاده و محمل بداشتند. الجایتو که از مادری مسیحی به نام بلغار خاتون زاده شده و با نام نیکلای تعمید یافته بود، به علت زندگی در مرو و در کنار مقبره سلطان سنجر، تحت تاثیر بنای با عظمت سلطان سلجوقی، نسبت به گم کردن گور خود همانند نیاکان شمنی خود دچار تردید شد و به دستورش بنایی ساخته شد که نه تنها گم نبود، بلکه از فرسنگ ها و کیلومترها دیده می شد و امروزه نیز دیده می گردد. معمار این بنای 48 متری علی شاه تبریزی و رشیدالدین فضل الله (بنیان گذار ربع رشیدی) بودند که در مدت ده سال (703 تا 713 قمری) آن را احداث کردند. در احداث این بنای بزرگ سه هزار نفر مشارک داشته اند. راویان می گویند چون سلطان محمد در انتقال پیکر مولا علی (ع) به ایران با مشکل روبرو شد، با آوردن تربت نجف و تبرک مصالح، اقدام به بنا نهادن بخشی به نام تربت خانه نمود که محلی برای عبادت و نیایش بود. با ورود به این بخش، ناخودآگاه سر به سوی آسمان کشیده می گردد تا یادآوری کند که جای شما آن بالاست و آدم آورد در این دیر خراب آبادم ... بخش بزرگی از تزئینات داخلی گنبد سلطانیه که در شهر سلطانیه واقع شده است را گچبری هایی تشکیل می دهند که هفت صد سال است سقف ایوان های داخلی را مفروش نموده اند. نکته جالب در تنوع تزئینات و نقوش هر ایوان نسبت به ایوان دیگر است. دقت در ترکیب خطوط و نقوش گاه باعث شگفتی و کشف نگارش اسمای خاص بوده و استفاده از ترکیبات رنگ قرمز (اخرایی) در تزئینات گچبری بناهای ایرانی در انحصار گنبد سلطانیه که یکی از دیدنی های استان زنجان به شمار میرود، است.

خانقاه چپلی اوغلو

همچنان مقصود من زین مثنوی ای ضیاالحق حسام الدین تویی

مدرسه و خانقاه چپلی اوغلو که از بناهای دوره ایلخانی و یکی از جاذبه های گردشگری استان زنجان بوده، منسوب به نوه مولانا است. در این مدرسه علاوه بر آموزش شاگردان مقیم در مراحل مختلف سلوک که یادآور سطوح تحصیلی فعلی است، به کارهای عام المنفعه نیز پرداخته می شد. بنای آرامگاه اصلی در ضلع جنوبی مجموعه واقع شده و ارتفاعی معادل 16 متر دارد.

ملا حسن کاشی

ملا حسن ابن محمد کاشانی معروف به حسن کاشی و متخلص به کاشی از شعرای دوره ایلخانی بوده که بیشتر اشعارش در مدح خاندان نبوت هست و مقبره وی هم اکنون در دو کیلومتری جنوب شهر سلطانیه واقع شده است. نکته جالب این بنا داشتن گنبدی سه پوسته است. بدین معنی که گنبد ملا حسن کاشی بر روی بنای اصلی، سه دیواره متدخل دارد.

معبد اژدها

تنها معبد بودایی ایران در فاصله 17 کیلومتری شهر سلطانیه و در نزدیکی روستای ویر هست. شواهد نشان می دهند که معبد اژدها که از اماکن دیدنی استان زنجان است، در ابتدای قرن هشتم هجری فعال بوده و معماران دربار ایلخانی از سنگ خوش تراش آن در ساخت ارگ و گنبد سلطانیه استفاده نموده اند، اما این معبد به خاتمه نرسیده و نیمه تمام رها شد. این کارگاه سنگ بری دارای نقش برجسته هایی با نقش دو اژدهای محافظ است. وجه تسمیه روستای ویر نشان می دهد که این محل به منظور ایجاد معبد بودایی کاربری داشت، چرا که هم اکنون نیز بعضی از شهرهای زیارتگاهی بودایی در هندوستان و تبت را ویهار یا ویهارا می نامند.