حرم حضرت معصومه در گذر تاریخ چه تغییراتی داشته است؟ - مجله جهانگیر

خبرنگاران | سرویس مذهبی - حرم حضرت معصومه در ابتدا بسیار ساده بوده است اما دختر امام جواد (ع) اولین گنبد را برای این قبر مطهر بنا نموده و از آن به بعد در طول تاریخ این مرقد روز به روز باشکوه تر شده است. خبرنگاران سیر تغییرات ساختار حرم حضرت معصومه را برای شما بازگو می نماید؛

مراسم تدفین حضرت معصومه (س)

در زمانی که حضرت معصومه (س) از جهان رفت مردم قم پیکرش را به سوى محلی به نام باغ بابلان در خارج از شهر بردند و به خاک سپردند (سالروز وفات حضرت معصومه (س) در روز دهم ربیع الثانی سال 201 هجری است) ؛ محلی که در حال حاضر در مرکز شهر قم واقع شده است. حرم حضرت معصومه در طول سالیان دراز بارها تغییر پیدا کرد تا به شکل کنونی در آمد. تغییرات حرم حضرت معصومه (س) در طول تاریخ به توضیح زیر است:

• پس از دفن حضرت معصومه (س) موسى بن خزرج سایبانى از بوریا بر فراز قبر شریفش قرار داد.
• پس از آن حضرت زینب فرزند امام جواد (ع) به سال 256 هجرى قمرى اولین گنبد را بر فراز قبر شریف عمه عظیموارش بنا کرد.
• به مرور زمان دو گنبد دیگر در کنار گنبد اول ساخته شد که سومین آنها مدفن حضرت زینب دختر امام جواد (ع) شد.
• این سه گنبد تا سال 457 هجری قمری برقرار بودند، تا اینکه در همان سال میرابوالفضل عراقی (وزیر طغرل کبیر) به تشویق شیخ طوسی به جای آن سه گنبد، یک گنبد مرتفعی ساخت . از آن موقع تا ظهور خاندان صوفی، بارگاه به همان وضع بود؛

حرم حضرت معصومه در زمان صفویه

تعمیرات حرم حضرت معصومه (س)

در طول دوره های مختلف تاریخی افرادی بوده اند که برای ترمیم و بازسازی حرم حضرت معصومه (س) پیش قدم شده اند. مهمترین تعمیرات حرم حضرت معصومه از زمان سلطنت خاندان صفوی آغاز شد ؛

• در سال 925 قمری شاه اسماعیل اول، ایوان قسمت شمالی (ایوان طلا) را ساخت و شالوده صحن کهنه (کوچک) را ریخت.
• پس از او شاه طهماسب اول برای مرقد ضریحی از کاشی درست کرد و نیز بنای تاریخی ایوان جنوب مدرسه فیضیه را که به صحن کهنه چسبیده است، ساخت.
• در سال 1077 هجری قمری شاه صفی صحن زنانه را که اکنون به صورت محوطه سر پوشیده به نام مسجد طباطبائی است و سابقاً سقف و گنبد نداشته است ساخت که در سمت جنوبی آستانه است. این صحن برای مقبره شاه عباس و شاه سلیمان و شاه سلطان حسین راه مخصوصی شد.
• سپس شاه عباس ضریحی از فولاد سفید ترتیب داد و ضریح فعلی همان ضریح فولادی است که صفحه هایی از نقره را بر آن افزوده اند

پس از سرانجام حکومت صفویان، دیگر تعمیرهای قابل توجهی در بارگاه و اطراف آن نشد تا وقتی که سلطنت ایران به دست قاجاریه رسید:

• در سال 1218 قمری فتحعلی شاه با دوازده هزار خشت با پوشش طلا، گنبد را طلا نمود و در سال 1236 مسجد بالا سر بنا شد.
• در سال 1276 ایوان شاه اسماعیل صفوی را طلا کردند.
• در سال 1375 ضریح فولادین شاه عباس را نقره کردند.
• در آخر قرن 13 هجری قمری، شالوده صحن جدید (عظیم) از طریق آقا ابراهیم امین السلطان ریخته شد و ساختمان آن را پسرش میرزا علی اصغر خان اتابک صدر اعظم ایران در اواخر سلطنت ناصر الدین شاه، در سال 1303 قمری به سرانجام رسانید

حرم حضرت معصومه در زمان قاجار

پس از پیروزی انقلاب اسلامی مسجد اعظم قم به آستانه ملحق شد .

در حال حاضر حرم حضرت معصومه دارای 4 رواق (محدوده هاى نزدیک تر به ضریح مطهر را رواق می گویند) به نام های زیر می باشد :

• رواق بالاسر
• رواق دارالحفاظ
• رواق آینه (شهید بهشتى)
• رواق پیشرو

این حرم مطهر سه صحن هم دارد :

• صحن نو (اتابکى)
• صحن عتیق (قدیم)
• صحن صاحب الزمان

و سه گلدسته در آن تعبیه شده است :

• گلدسته های ایوان طلا
• گلدسته هاى ایوان آینه
• گلدسته های صحن عظیم

این اثر مذهبی در 15 دی 1310 به شماره 128 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

احادیثی پیرامون زیارت حرم حضرت معصومه (س)

در خصوص پاداش زیارت حرم حضرت معصومه (س) روایات متعددی از امام معصوم (ع) نقل شده که نظر شما را به هشت روایت زیر، که هر کدام پیغام ویژه ای از عظمت مقام حضرت معصومه (س) می دهد، جلب می کنیم :

• امام صادق (ع) فرمود: کسى که آن حضرت را زیارت کند در حالى که مطلع و متوجه شأن و منزلت او باشد بهشت پاداش اوست.
• امام صادق (ع): مطلع باشید که حرم و حرم فرزندان بعد از من قم است.
• امام رضا (ع) فرمود: کسى که حضرت فاطمه معصومه (س) را زیارت کند پاداش او بهشت است.
• امام رضا (ع) فرمود: هرکس معصومه را در قم زیارت کند،مانند کسى است که مرا زیارت نموده است.
• امام رضا (ع) در روایتى دیگر مى فرماید : هرکس نتواند به زیارت من بیاید، برادرم را در رى یا خواهرم را در قم زیارت کند که ثواب زیارت مرا در مى یابد.
• امام جواد (ع) فرمود: کسى که عمه ام را در قم زیارت کند پاداش او بهشت است.
• یکی از شیعیان به زیارت مرقد منور حضرت رضا (ع) رفت و پس از زیارت، راهی کربلا شد و از راستا همدان به سوی کربلا رفت، در بین راه در عالم خواب، حضرت رضا (ع) را دید، آن حضرت به او فرمود: چه می شد که اگر از قم عبور می کردی و قبر خواهرم را زیارت می کردی؟